Bà bầu bị trĩ nên ăn gì và kiêng ăn gì?

Trĩ là tình trạng phổ biến ảnh hưởng đến nhiều phụ nữ mang thai, đặc biệt trong những tháng cuối thai kỳ. Sự thay đổi về nội tiết tố và áp lực từ thai nhi khiến tĩnh mạch ở vùng hậu môn giãn ra, gây ra những triệu chứng khó chịu như đau rát, ngứa và chảy máu. Chế độ ăn uống khoa học đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng trĩ và ngăn ngừa các biến chứng. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn xây dựng thực đơn phù hợp, an toàn cho cả mẹ và bé, đồng thời hiểu rõ những thực phẩm cần tránh để bảo vệ sức khỏe trong thai kỳ.

Theo nghiên cứu của Johanna Kristiina Reijonen và cộng sự (2022), khoảng 25 -35% phụ nữ mang thai gặp phải tình trạng trĩ, trong đó chế độ ăn uống thiếu chất xơ và nước là nguyên nhân hàng đầu gây ra táo bón - yếu tố làm trầm trọng thêm bệnh trĩ. (*Nguồn)

Tại sao chế độ ăn uống lại tác động đến tình trạng bệnh trĩ của bà bầu?

Chế độ ăn uống có ảnh hưởng trực tiếp đến tình trạng bệnh trĩ của bà bầu thông qua cơ chế làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch vùng hậu môn. Khi chế độ ăn thiếu chất xơ, phân trở nên cứng và khó di chuyển qua đường ruột, gây táo bón. Táo bón kéo dài buộc mẹ bầu phải rặn mạnh khi đi vệ sinh, làm tăng áp lực lên tĩnh mạch hậu môn, từ đó hình thành và làm nặng thêm búi trĩ.

Thực phẩm giàu chất xơ hòa tan như yến mạch, chuối giúp tạo khối phân mềm, trong khi chất xơ không hòa tan từ rau lá xanh kích thích nhu động ruột, giúp đại tiện dễ dàng hơn. Ngược lại, thực phẩm nhiều đường, dầu mỡ làm chậm quá trình tiêu hóa, tăng nguy cơ táo bón và làm trĩ trở nên nghiêm trọng hơn.

Theo nghiên cứu của Gustomi M và cộng sự(2024) cho thấy có mối liên hệ rõ ràng giữa việc thiếu hụt chất xơ trong chế độ ăn và tỷ lệ mắc trĩ cao. Nhóm phụ nữ mang thai tiêu thụ lượng chất xơ thấp có nguy cơ bị trĩ tăng gấp 6,22 lần so với nhóm ăn đủ chất xơ. Nghiên cứu này cũng nêu bật tầm quan trọng của việc bổ sung chất xơ cùng với tăng cường hoạt động thể chất để phòng ngừa tình trạng trĩ hiệu quả.(*Nguồn)

Chế độ ăn uống có ảnh hưởng trực tiếp đến tình trạng bệnh trĩ của bà bầu.

Bà bầu bị trĩ kiêng ăn gì?

Bà bầu bị trĩ cần kiêng các thực phẩm gây táo bón như thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ cay nóng, cà phê và đồ uống có cồn. Hạn chế ăn các thực phẩm chứa nhiều đường tinh luyện, muối và thịt chế biến sẵn, vì chúng có thể làm tăng áp lực lên tĩnh mạch, làm trĩ nặng thêm. Việc nhận biết và tránh những thực phẩm này rất quan trọng trong việc giảm thiểu các triệu chứng của bệnh trĩ.

Thực phẩm nhiều đường

Bánh kẹo, nước ngọt, sôcôla và các loại thực phẩm chế biến có hàm lượng đường cao là những thực phẩm đầu tiên bà bầu bị trĩ cần hạn chế. Đường tinh luyện thiếu chất xơ và các chất dinh dưỡng thiết yếu, khiến quá trình tiêu hóa trở nên chậm chạp.

Khi tiêu thụ nhiều đường, cơ thể dễ mắc chứng táo bón do thiếu chất xơ kích thích nhu động ruột. Hơn nữa, đường cao làm tăng nguy cơ tiểu đường thai kỳ và rối loạn chuyển hóa, khiến hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả. Tình trạng táo bón kéo dài tạo áp lực lên vùng hậu môn, làm búi trĩ sưng to và đau đớn hơn. 

Một nghiên cứu tổng quan của Airaodion và cộng sự (2019) nhấn mạnh rằng mặc dù đường không gây áp lực trực tiếp lên trực tràng để sinh trĩ, nhưng tiêu thụ nhiều đường có thể làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh trĩ bằng cách làm bệnh trở nên đau đớn và khó chữa hơn. 

Bà bầu nên kiêng thực phẩm nhiều đường.

Thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ

Đồ chiên rán, thức ăn nhanh, thịt nhiều mỡ và các món ăn chế biến bằng nhiều dầu mỡ bão hòa gây rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng. Dầu mỡ làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày, gây cảm giác đầy bụng khó chịu và ảnh hưởng đến khả năng hấp thu chất dinh dưỡng.

Thực phẩm nhiều dầu mỡ dễ gây táo bón kéo dài, tạo áp lực lên hậu môn và làm trĩ trở nên nặng hơn. Thay vì chiên xào, bà bầu nên ưu tiên các phương pháp chế biến nhẹ nhàng như hấp, luộc, nướng với ít dầu để bảo vệ hệ tiêu hóa. Nghiên cứu của Davi Santana, M.Sc. (2022) cho thấy thực phẩm có hàm lượng chất béo cao góp phần làm tăng nguy cơ táo bón và viêm nhiễm ở vùng hậu môn, làm trĩ nặng hơn.

Bà bầu nên kiêng thực phẩm nhiều dầu mỡ.

Đồ uống có gas

Nước ngọt có gas, bia không cồn và các đồ uống carbonated chứa nhiều đường và khí CO₂ gây đầy bụng, khó tiêu nghiêm trọng. Khí gas trong đồ uống làm tăng áp lực trong ổ bụng, gây khó chịu và ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa tự nhiên. Các chất ngọt nhân tạo trong nước ngọt có gas làm chậm nhu động ruột và khiến đại tiện trở nên khó khăn hơn.

Đối với bà bầu đã có vấn đề về trĩ và tiêu hóa, đồ uống có gas càng làm tình trạng trở nên tệ hại hơn do tăng áp lực lên vùng chậu và hậu môn. Theo InstaCare (2023), cho thấy đồ uống có ga như soda và nước có ga có thể gây đầy hơi, chướng bụng, gây mất nước và làm trầm trọng thêm các triệu chứng trĩ. 

Bà bầu nên kiêng đồ uống có gas.

Đồ ăn mặn

Cá khô, mắm tôm, thịt kho mặn, dưa muối, đồ hộp và thực phẩm chế biến sẵn thường chứa lượng muối (natri) vượt quá mức khuyến nghị. Ăn nhiều muối khiến cơ thể giữ nước, gây phù nề và làm tăng áp lực lên tĩnh mạch hậu môn, khiến tình trạng trĩ trở nên nghiêm trọng hơn.

Lượng natri cao trong máu làm tăng thể tích máu tuần hoàn, tạo áp lực lên hệ tĩnh mạch, đặc biệt là vùng hậu môn đã bị tổn thương do trĩ. WHO khuyến nghị mỗi người chỉ nên tiêu thụ tối đa 5g muối (tương đương 2g natri) mỗi ngày. Theo Terra-Lab (2023) chỉ rõ ăn mặn làm tăng tình trạng phù và áp lực lên tĩnh mạch hậu môn, gây dày búi trĩ và đau đớn.

Thay thế gia vị mặn bằng các lựa chọn lành mạnh như rau thơm tươi, hành tây, chanh tươi, gừng băm và nước dùng rau củ tự nhiên sẽ giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch và giảm áp lực lên vùng hậu môn.

Bà bầu nên kiêng đồ mặn.

Thực phẩm chế biến sẵn

Xúc xích, mì gói, đồ hộp, snack và các thực phẩm đóng gói sẵn thường chứa ít chất xơ nhưng nhiều chất bảo quản, natri và phụ gia hóa học. Những chất này không chỉ gây táo bón mà còn tăng nguy cơ viêm nhiễm đường ruột, làm trầm trọng thêm tình trạng trĩ.

Thực phẩm chế biến sẵn thiếu các enzyme và chất dinh dưỡng tự nhiên cần thiết cho quá trình tiêu hóa khỏe mạnh. Việc tiêu thụ thường xuyên các sản phẩm này làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, ảnh hưởng đến khả năng hấp thu chất dinh dưỡng và làm chậm nhu động ruột.

Nghiên cứu của Lo và cộng sự (2024) cho thấy tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tiêu hóa, đặc biệt là các rối loạn viêm đường ruột và các vấn đề tim mạch. 

Bà bầu nên kiêng thực phẩm chế biến sẵn.

Thực phẩm cay nóng

Ớt, tiêu đen, gừng tươi, mù tạt và các gia vị cay nóng chứa capsaicin và piperine - những hợp chất gây kích ứng mạnh cho niêm mạc đường ruột. Thực phẩm cay nóng làm tăng nhiệt độ cơ thể, gây táo bón và đau rát vùng hậu môn khi đại tiện.

Capsaicin trong ớt có thể gây viêm niêm mạc ruột, làm tăng độ nhạy cảm của vùng hậu môn đã bị tổn thương do trĩ. Nếu muốn sử dụng gia vị cay, bà bầu nên kết hợp với rau xanh giàu chất xơ và chất béo tốt để giảm tác động kích ứng. Theo khuyến nghị của Davi Santana, M.Sc. (2022), bà bầu nên kiêng ăn thức ăn cay vì có thể làm trầm trọng hơn các triệu chứng của bệnh trĩ và gây ra loét dạ dày hoặc ruột, có thể dẫn đến chảy máu.

Bà bầu nên kiêng thực phẩm cay nóng.

Đồ uống có cồn

Rượu, bia và các đồ uống có cồn tuyệt đối bị cấm đối với phụ nữ mang thai do ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của thai nhi. Cồn gây mất nước nghiêm trọng, làm phân khô cứng và khó đào thải, tạo áp lực lên vùng hậu môn.  Ethanol trong rượu bia gây kích ứng niêm mạc đường ruột, tăng cảm giác đau rát ở vùng hậu môn khi đại tiện.

Cồn cũng ảnh hưởng đến khả năng hấp thu vitamin và khoáng chất thiết yếu, làm suy yếu hệ miễn dịch và chậm quá trình hồi phục. Theo Davi Santana, M.Sc. (2022), cồn gây tình trạng mất nước, tăng áp lực lên tĩnh mạch trĩ và làm tình trạng trĩ nặng hơn do táo bón gia tăng. Thay thế đồ uống có cồn bằng nước lọc, nước ép rau củ tươi, trà thảo mộc nhẹ hoặc nước dừa tươi sẽ giúp cung cấp nước và chất điện giải cần thiết cho cơ thể.

Bà bầu nên kiêng đồ uống có cồn.

Thực phẩm sống

Thực phẩm sống như sushi, gỏi cuốn sống, tiết canh và các món ăn chứa thịt, cá, tôm cua sống có nguy cơ cao nhiễm vi khuẩn E.coli, Salmonella và ký sinh trùng gây tiêu chảy nghiêm trọng. Tiêu chảy làm tổn thương niêm mạc vùng hậu môn, khiến tình trạng trĩ trở nên đau đớn và khó chữa trị hơn.

Thực phẩm sống không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, đặc biệt nguy hiểm cho phụ nữ mang thai có hệ miễn dịch suy giảm. Nhiễm khuẩn đường ruột không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mẹ mà còn có thể gây biến chứng thai kỳ nghiêm trọng. Theo Lisa Twang (2021) nhấn mạnh nguy cơ viêm nhiễm do ăn thực phẩm sống, đặc biệt nguy hiểm cho phụ nữ mang thai có hệ miễn dịch yếu.

Bà bầu nên kiêng thực phẩm sống.

Bà bầu bị trĩ nên ăn gì?

Xây dựng thực đơn lành mạnh với những thực phẩm có tác dụng chống viêm, giàu chất xơ và hỗ trợ tiêu hóa là chìa khóa giúp cải thiện tình trạng trĩ hiệu quả. Các nguyên tắc chung bao gồm tăng cường chất xơ từ nguồn tự nhiên, uống đủ nước và bổ sung thực phẩm có tính chống viêm tự nhiên. Những lựa chọn dinh dưỡng thông minh sẽ không chỉ giúp giảm triệu chứng trĩ mà còn đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ cho mẹ và bé.

Uống đủ nước

Nước lọc, nước ép trái cây tươi không đường và các loại nước uống lành mạnh khác góp phần quan trọng trong việc làm mềm phân và hỗ trợ nhu động ruột tự nhiên. Nước giúp hòa tan chất xơ, tạo thành gel bôi trơn ruột già, giảm ma sát và áp lực khi đi tiêu.

Uống đủ nước làm giảm đáng kể ma sát giữa phân và thành ruột, hỗ trợ giảm đau trĩ và ngăn ngừa chảy máu. Nước cũng giúp cơ thể hấp thu các chất dinh dưỡng tốt hơn, tăng cường quá trình trao đổi chất và thải độc tự nhiên. Phụ nữ mang thai nên uống khoảng 2-2.5 lít nước mỗi ngày, tùy thuộc vào thể trạng và thời tiết. Chia nhỏ lượng nước uống đều trong ngày, tránh uống dồn vào buổi tối để không ảnh hưởng đến giấc ngủ và tránh tình trạng phù nề chân.

Bà bầu nên uống đủ nước khi bị trĩ.

Thực phẩm giàu chất xơ

Chất xơ được chia thành hai nhóm chính, mỗi loại có tác dụng riêng biệt trong việc cải thiện tiêu hóa và giảm triệu chứng trĩ.

• Chất xơ hòa tan (Soluble fiber) có tác dụng làm mềm phân, tạo khối phân đều và giúp đi ngoài dễ dàng hơn. Các thực phẩm giàu chất xơ hòa tan bao gồm yến mạch, khoai lang, chuối chín, bơ, táo có vỏ và cà rốt. Loại chất xơ này hấp thụ nước tạo thành gel, bôi trơn đường ruột và giảm kích ứng.
• Chất xơ không hòa tan (Insoluble fiber) có tác dụng tăng thể tích phân và kích thích nhu động ruột mạnh mẽ. Thực phẩm chứa nhiều chất xơ không hòa tan gồm rau lá xanh như mồng tơi, rau đay, rau bina, ngũ cốc nguyên hạt và bông cải xanh. Loại chất xơ này giúp phân di chuyển nhanh hơn qua đường ruột, giảm thời gian tiếp xúc với độc tố.

Bà bầu nên bổ sung chất xơ khi bị trĩ.

Ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu

Yến mạch, gạo lứt, bánh mì nguyên cám, đậu xanh, đậu đỏ và đậu lăng cung cấp nguồn chất xơ phong phú cả hòa tan và không hòa tan. Những thực phẩm này giúp cải thiện nhu động ruột, ngăn ngừa táo bón và cung cấp năng lượng bền vững cho cơ thể.

Ngũ cốc nguyên hạt chứa vitamin B phức hợp, magie và sắt - những dưỡng chất thiết yếu hỗ trợ hệ thần kinh và kiểm soát đường huyết ổn định. Protein từ đậu các loại giúp xây dựng và sửa chữa mô, hỗ trợ quá trình hồi phục vùng hậu môn bị tổn thương. Cách sử dụng hiệu quả: nấu cháo yến mạch với trái cây, làm sữa hạt đậu, nấu súp đậu hoặc trộn salad với đậu luộc. Nên ngâm đậu 6-8 tiếng trước khi nấu để tránh đầy hơi và tăng khả năng tiêu hóa.

Bà bầu nên ăn ngũ cốc nguyên hạt khi bị trĩ.

Thực phẩm giàu probiotics

Sữa chua không đường, kefir và các sản phẩm lên men tự nhiên cung cấp lợi khuẩn (probiotics) giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Lactobacillus và Bifidobacterium trong sữa chua hỗ trợ tiêu hóa protein, phân hủy chất xơ và sản xuất các acid béo chuỗi ngắn có tác dụng chống viêm.

Sữa chua giàu probiotics giảm nguy cơ đầy bụng, khó tiêu và táo bón - những yếu tố làm bệnh trĩ trở nặng. Lợi khuẩn cũng tăng cường hệ miễn dịch đường ruột, giúp cơ thể chống lại vi khuẩn có hại và giảm viêm nhiễm. Nên chọn sữa chua tự nhiên ít đường hoặc không đường, ăn vào buổi sáng hoặc sau bữa trưa để tối ưu hóa hoạt động của lợi khuẩn. Tránh sữa chua có đường cao và phụ gia nhân tạo.

Bà bầu nên ăn sữa chua khi bị trĩ.

Thực phẩm giàu sắt, axit folic, DHA

Cá hồi, cá thu (nấu chín kỹ), trứng gà, lòng đỏ trứng, rau xanh đậm màu, hạt óc chó và dầu cá cung cấp ba nhóm dưỡng chất thiết yếu cho bà bầu bị trĩ. Sắt giúp tạo hồng cầu, tăng cường thành mạch máu và giảm nguy cơ chảy máu khi trĩ nặng.

Axit folic không chỉ cần thiết cho sự phát triển não bộ thai nhi mà còn hỗ trợ tái tạo tế bào, giúp hồi phục mô bị tổn thương ở vùng hậu môn. DHA từ cá biển và hạt óc chó có tác dụng chống viêm mạnh, giảm sưng và đau ở búi trĩ. Chế biến thực phẩm: nấu chín kỹ tất cả thực phẩm động vật, không ăn tái hay sống để tránh nhiễm khuẩn. Kết hợp thực phẩm giàu sắt với vitamin C (cam, ổi, đu đủ) để tăng khả năng hấp thu sắt lên 3-4 lần.

Bà bầu nên ăn thực phẩm giàu sắt khi bị trĩ.

Dầu thực vật

Dầu ô liu nguyên chất, dầu mè rang, dầu hạt lanh và dầu dừa có tác dụng bôi trơn ruột tự nhiên, giúp đại tiện dễ dàng hơn mà không cần rặn mạnh. Các loại dầu này giàu acid béo omega-3 và omega-6 có tính chống viêm, hỗ trợ làm dịu tĩnh mạch bị sưng và giảm đau.

Acid oleic trong dầu ô liu kích thích sản xuất chất nhầy ruột, tạo lớp bảo vệ cho niêm mạc và giảm ma sát khi đại tiện. Vitamin E trong các loại dầu thực vật có tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương và hỗ trợ quá trình hồi phục. Sử dụng dầu thực vật trong các món luộc, hấp hoặc trộn salad thay vì chiên xào để giữ được tính chất dinh dưỡng. Mỗi ngày chỉ nên dùng 2-3 thìa canh dầu thực vật để tránh tăng cân quá mức trong thai kỳ.

Bà bầu nên ăn dầu thực vật khi bị trĩ.

Bà bầu bị trĩ nên ăn uống như thế nào?

Cách thức ăn uống khoa học không kém phần quan trọng so với việc lựa chọn thực phẩm. Áp dụng các nguyên tắc dinh dưỡng đúng đắn sẽ giúp tối ưu hóa hiệu quả điều trị và ngăn ngừa tái phát.

Các nguyên tắc ăn uống khoa học:

• Ăn uống nhẹ nhàng, dễ tiêu để tránh làm tăng áp lực ổ bụng và vùng hậu môn
• Chia nhỏ bữa ăn thành 5-6 bữa nhỏ trong ngày thay vì 3 bữa lớn để giảm tải cho hệ tiêu hóa
• Ăn đúng giờ, đều đặn để tạo thói quen cho hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả
• Nhai kỹ thức ăn 20-30 lần mỗi miếng để hỗ trợ quá trình tiêu hóa từ miệng
• Uống đủ 2-2.5 lít nước mỗi ngày, chia đều trong ngày để duy trì độ ẩm cho cơ thể
• Kết hợp chế độ ăn với vận động nhẹ như đi bộ 30 phút mỗi ngày để kích thích nhu động ruột
• Xây dựng thực đơn 5-7 ngày giàu chất xơ, luân phiên các loại thực phẩm để đảm bảo cân bằng dinh dưỡng

Chế độ ăn uống khoa học là chìa khóa giúp bà bầu kiểm soát và cải thiện tình trạng trĩ một cách tự nhiên và an toàn. Việc kiêng các thực phẩm có hại như đồ ngọt, dầu mỡ, thức ăn mặn và bổ sung những thực phẩm giàu chất xơ, probiotics sẽ mang lại hiệu quả tích cực trong việc giảm triệu chứng khó chịu. Kết hợp với việc uống đủ nước và thay đổi thói quen ăn uống, mẹ bầu hoàn toàn có thể vượt qua giai đoạn khó khăn này một cách khỏe mạnh.

Câu hỏi thường gặp về bà bầu bị trĩ nên ăn gì và kiêng ăn gì?

Có nên dùng các loại ngũ cốc nguyên hạt cho bà bầu bị trĩ?

Có, ngũ cốc nguyên hạt rất nên dùng cho bà bầu bị trĩ. Yến mạch, gạo lứt, bánh mì nguyên cám chứa nhiều chất xơ hòa tan và không hòa tan, giúp làm mềm phân và kích thích nhu động ruột hiệu quả. Chất xơ trong ngũ cốc nguyên hạt hấp thụ nước tạo gel bôi trơn, giảm ma sát khi đi tiêu và ngăn ngừa táo bón - nguyên nhân chính làm trĩ trở nặng.

Bà bầu bị trĩ nên vận động thế nào để hỗ trợ điều trị?

Bà bầu bị trĩ nên tập các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ 20-30 phút mỗi ngày, yoga thai sản và bài tập Kegel để tăng cường tuần hoàn máu vùng chậu. Tránh ngồi hoặc đứng lâu trong một tư thế, thường xuyên thay đổi vị trí mỗi 30 phút. Nên ngâm nước ấm 15-20 phút mỗi ngày để giảm sưng và đau, đồng thời thực hiện các động tác co thắt cơ hậu môn nhẹ nhàng. 

Uống bao nhiêu nước mỗi ngày để cải thiện tình trạng trĩ khi mang thai?

Phụ nữ mang thai bị trĩ nên uống 2.5-3 lít nước mỗi ngày để đảm bảo phân luôn mềm và dễ đào thải. Chia đều lượng nước trong ngày, uống từng ngụm nhỏ thay vì uống cùng lúc nhiều nước. Nên uống nước vào buổi sáng ngay khi thức dậy để kích thích nhu động ruột, hạn chế uống nhiều nước vào buổi tối để tránh thức dậy nhiều lần ban đêm.